جراحی ماستکتومی چیست و چطور انجام می‌شود؟

ماستکتومی چیست؟

ماستکتومی یک جراحی درمانی است که در آن بافت پستان به‌طور کامل یا جزئی برداشته می‌شود تا از گسترش سلول‌های سرطانی جلوگیری شود. این عمل معمولاً برای بیمارانی توصیه می‌شود که سرطان سینه در مراحل مشخصی تشخیص داده شده یا احتمال بازگشت بیماری بالا باشد. برخلاف لامپکتومی که تنها توده یا بخش محدودی از بافت را خارج می‌کند، در ماستکتومی تمرکز بر حذف گسترده‌تر بافت پستان است تا کنترل دقیق‌تری بر روند درمان ایجاد شود.

این جراحی بسته به شرایط بیمار، ممکن است شامل برداشت بافت لنفاوی زیر بغل، حفظ یا حذف پوست سینه و حتی حفظ یا حذف نوک پستان باشد. انتخاب نوع ماستکتومی بر اساس مرحله سرطان، میزان درگیری بافت‌ها، سن بیمار، شرایط عمومی سلامت و نظر تیم درمانی انجام می‌شود. هدف نهایی از این جراحی، ایجاد بیشترین میزان ایمنی درمانی و کاهش احتمال بازگشت سرطان است.

انواع جراحی ماستکتومی

ماستکتومی بسته به میزان برداشت بافت و هدف درمان، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. انتخاب نوع مناسب این جراحی بر اساس مرحله سرطان، اندازه توده، وضعیت غدد لنفاوی، شرایط جسمی بیمار و تصمیم تیم درمانی صورت می‌گیرد. هر نوع ماستکتومی ساختار بافتی متفاوتی را هدف قرار می‌دهد و مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارد.

ماستکتومی کامل (Simple Mastectomy)

در این روش، کل بافت پستان شامل غدد پستانی و پوست سینه برداشته می‌شود، اما عضلات دیواره قفسه سینه دست‌نخورده باقی می‌مانند. این روش برای مواردی مناسب است که سرطان محدود به بافت سینه باشد.

ماستکتومی رادیکال اصلاح‌شده (Modified Radical)

در این نوع، سینه به همراه برخی از غدد لنفاوی زیر بغل برداشته می‌شود، اما عضلات قفسه سینه حفظ می‌گردند. این روش از رایج‌ترین انتخاب‌ها در سرطان‌هایی است که احتمال درگیری لنفاوی وجود دارد.

ماستکتومی رادیکال (Radical Mastectomy)

یکی از گسترده‌ترین روش‌هاست که طی آن سینه، غدد لنفاوی و عضلات قفسه سینه برداشته می‌شود. امروزه به‌دلیل پیشرفت روش‌های درمانی، این نوع کمتر انجام می‌شود و فقط در موارد بسیار پیشرفته به کار می‌رود.

ماستکتومی حفظ پوست (Skin-Sparing)

در این روش، بافت داخلی سینه برداشته می‌شود اما بیشتر پوست بیرونی حفظ می‌شود. این تکنیک برای بیمارانی مناسب است که قصد بازسازی سینه هم‌زمان دارند، زیرا ظاهر طبیعی‌تری ایجاد می‌کند.

ماستکتومی حفظ نیپل یا هاله پستان (Nipple-Sparing)

در این روش، نوک و هاله پستان دست‌نخورده باقی می‌مانند و تنها بافت داخلی برداشته می‌شود. این مدل معادل طبیعی‌ترین نتیجه ظاهری است و برای بازسازی فوری بهترین انتخاب محسوب می‌شود، البته تنها در مواردی که درگیری سرطانی در نیپل وجود نداشته باشد.

این تنوع در روش‌ها به پزشک اجازه می‌دهد تا بر اساس وضعیت بالینی بیمار، مناسب‌ترین شیوه درمان را انتخاب کند و بهترین تعادل بین کنترل سرطان و حفظ زیبایی ظاهری فراهم شود.

مراحل انجام ماستکتومی

جراحی ماستکتومی یک فرآیند دقیق و مرحله‌به‌مرحله است که با هدف حذف کامل بافت درگیر و ایجاد بیشترین ایمنی برای بیمار انجام می‌شود. مراحل این جراحی بسته به نوع ماستکتومی و وضعیت بالینی بیمار ممکن است کمی متفاوت باشد، اما در بیشتر موارد ساختار کلی آن مشابه است. توجه به این روند به بیمار کمک می‌کند تصویر واضح‌تری از جراحی پیش رو داشته باشد و با آرامش بیشتری آن را طی کند.

۱. ارزیابی و آماده‌سازی قبل از عمل

پزشک پیش از جراحی، بیمار را از نظر شرایط جسمی، نتایج آزمایش‌ها و تصاویر تشخیصی (مانند سونوگرافی یا ماموگرافی) بررسی می‌کند. گاهی مشاوره با متخصص بیهوشی یا انجام آزمایش‌های تکمیلی ضروری است. در این مرحله، نوع ماستکتومی و احتمال نیاز به بازسازی سینه نیز مشخص می‌شود.

۲. بیهوشی و شروع برش جراحی

عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. سپس جراح بر اساس نوع ماستکتومی، برشی مشخص روی سینه ایجاد می‌کند. این برش می‌تواند بیضی‌شکل، افقی یا مطابق تکنیک‌های حفظ پوست و نیپل باشد. هدف از انتخاب نوع برش، برداشت کامل بافت درگیر و حفظ بیشترین زیبایی ظاهری است.

۳. برداشت بافت پستان و غدد لنفاوی

پس از ایجاد برش، جراح بافت پستان را همراه با لایه‌های لازم خارج می‌کند. در برخی موارد، برای بررسی میزان گسترش سرطان، تعدادی از غدد لنفاوی زیر بغل نیز برداشته می‌شود. این مرحله حساس‌ترین بخش جراحی است و دقت بالای جراح نقش مهمی در نتیجه درمان دارد.

۴. قرار دادن درن (لوله تخلیه)

برای جلوگیری از تجمع خون یا مایعات در محل جراحی، یک یا چند لوله درن در زیر پوست قرار می‌گیرد. این درن معمولاً طی چند روز پس از عمل خارج می‌شود و تأثیر زیادی در کاهش تورم و جلوگیری از عفونت دارد.

۵. بخیه و پانسمان نهایی

در پایان، برش‌ها با بخیه‌های ظریف بسته شده و روی ناحیه پانسمان استریل قرار می‌گیرد. برخی بیماران همان روز و برخی دیگر یک شب پس از جراحی در بیمارستان بستری می‌مانند. مراقبت دیجیتال از زخم، مصرف دارو و رعایت توصیه‌های پزشک برای بهبود سریع‌تر در این مرحله بسیار اهمیت دارد.

مراقبت‌های بعد از ماستکتومی

مراقبت‌های پس از ماستکتومی نقش مهمی در بهبود سریع‌تر، کاهش عوارض و حفظ کیفیت زندگی بیمار دارد. دوران نقاهت بسته به نوع جراحی و شرایط بیمار متفاوت است، اما معمولاً چند هفته زمان می‌برد تا فرد به فعالیت‌های عادی بازگردد. رعایت توصیه‌های پزشک و مراقبت صحیح از زخم‌ها به جلوگیری از عفونت، کاهش درد و بهبود حرکت دست کمک می‌کند. در ادامه مهم‌ترین نکات مراقبتی به‌صورت مختصر آمده است.

تمیز و خشک نگه داشتن زخم: پانسمان‌ها باید طبق دستور پزشک تعویض شوند.

کنترل درد: مصرف منظم مسکن‌ها و داروهای ضدالتهاب توصیه می‌شود.

مراقبت از درن (Drain): تخلیه منظم مایعات و ثبت حجم آن برای جلوگیری از تجمع مایع ضروری است.

پرهیز از فعالیت سنگین: تا چند هفته نباید اجسام سنگین بلند کرد یا فعالیت‌های شدید انجام داد.

تمرین‌های حرکتی دست و شانه: جهت جلوگیری از خشکی مفصل و بهبود دامنه حرکتی.

خوابیدن در وضعیت مناسب: معمولاً خوابیدن به پشت یا نیمه‌نشسته پیشنهاد می‌شود.

توجه به علائم هشدار: قرمزی شدید، تب، درد غیرطبیعی یا ترشح از زخم باید سریعاً گزارش شود.

عوارض احتمالی ماستکتومی

ماستکتومی در بیشتر موارد یک جراحی ایمن و کنترل‌شده است، اما مانند هر عمل دیگری ممکن است با عوارضی همراه باشد. آگاهی از این عوارض به بیمار کمک می‌کند تا با آمادگی بیشتر دوره نقاهت را طی کند و در صورت مشاهده علائم غیرطبیعی، سریع‌تر با پزشک تماس بگیرد. بسیاری از این عوارض موقتی‌اند و با مراقبت صحیح و پیگیری منظم به‌خوبی کنترل می‌شوند.

درد و تورم موقت: طبیعی است و طی چند روز تا چند هفته کاهش می‌یابد.

کبودی و سفتی بافت: ناشی از جراحی و معمولاً گذرا می‌باشد.

تغییر حس در ناحیه سینه یا بازو: بی‌حسی یا مورمور شدن که اغلب به‌مرور بهتر می‌شود.

سروما (تجمع مایع): ممکن است در ناحیه جراحی جمع شود و نیاز به تخلیه داشته باشد.

عفونت زخم: با قرمزی، تب یا ترشح همراه است و نیاز به بررسی فوری دارد.

محدودیت حرکتی شانه: در صورت انجام ندادن تمرین‌های مناسب ممکن است ایجاد شود.

اسکار یا جای بخیه: بسته به نوع پوست و تکنیک جراح شدت متفاوتی دارد.

بازسازی سینه بعد از ماستکتومی

بازسازی سینه مرحله‌ای مهم در روند درمان بسیاری از بیماران است و می‌تواند تأثیر چشمگیری بر اعتمادبه‌نفس، تصویر ذهنی از بدن و سلامت روحی فرد داشته باشد. هدف از این فرآیند، ایجاد فرمی طبیعی و متناسب از سینه پس از جراحی ماستکتومی است. بسته به شرایط جسمی بیمار، نوع سرطان و نظر پزشک، روش‌ها و زمان انجام بازسازی متفاوت خواهد بود.

روش‌های رایج بازسازی سینه

بازسازی با پروتز سینه: استفاده از ایمپلنت‌های سیلیکونی یا سالینی برای ایجاد حجم و فرم سینه. این روش کم‌تهاجمی‌تر بوده و زمان نقاهت کوتاه‌تری دارد.

بازسازی با بافت بدن (Flap Reconstruction): استفاده از بافت خود بیمار از نواحی شکم، پشت یا ران برای تشکیل سینه جدید. این روش طبیعی‌تر است اما جراحی طولانی‌تر و پیچیده‌تری دارد.

بازسازی ترکیبی: ترکیبی از پروتز و بافت بدن برای ایجاد فرم پایدار و طبیعی‌تر، مخصوصاً در مواردی که پوست کافی باقی نمانده باشد.

بهترین زمان برای بازسازی سینه

بازسازی می‌تواند هم‌زمان با ماستکتومی انجام شود یا به‌صورت تأخیری؛ یعنی پس از بهبود کامل و پایان یافتن درمان‌های کمکی مثل شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی. انتخاب زمان مناسب به شرایط جسمی بیمار، برنامه درمان سرطان و نظر تیم پزشکی بستگی دارد. بازسازی هم‌زمان از نظر روحی برای بسیاری از بیماران آسان‌تر است، زیرا بدون تجربه دوره بدون سینه، نسبت به ظاهر جدید خود راحت‌تر تطبیق پیدا می‌کنند.

بازسازی سینه نه‌تنها ظاهر فیزیکی بیمار را بازمی‌گرداند، بلکه نقش مهمی در بهبود روحیه، کاهش اضطراب، افزایش اعتمادبه‌نفس و بازیابی احساس هویت زنانه دارد. بسیاری از افراد پس از بازسازی، احساس کامل‌تری نسبت به بدن خود پیدا کرده و با انرژی بیشتری روند درمان را ادامه می‌دهند.

هزینه جراحی ماستکتومی

هزینه ماستکتومی بسته به نوع جراحی، شرایط بیمار و امکانات مرکز درمانی متفاوت است. از آن‌جایی‌که این عمل در دسته جراحی‌های درمانی قرار می‌گیرد، معمولاً بخش قابل‌توجهی از هزینه توسط بیمه‌های پایه و تکمیلی پوشش داده می‌شود. با این حال، عوامل متعددی می‌توانند بر هزینه نهایی اثر بگذارند و تعیین قیمت دقیق تنها پس از معاینه، بررسی تصاویر تشخیصی و تعیین نوع ماستکتومی امکان‌پذیر است.

نوع ماستکتومی: کامل، رادیکال، رادیکال اصلاح‌شده یا حفظ پوست/نیپل.

پیچیدگی جراحی: میزان آسیب بافتی، نیاز به برداشت غدد لنفاوی یا مدت زمان عمل.

تجربه جراح و تیم بیهوشی: هرچه تخصص و مهارت بالاتر باشد، هزینه نیز افزایش می‌یابد.

محل انجام جراحی: بیمارستان‌های خصوصی، نیمه‌خصوصی یا مراکز دولتی هزینه‌های متفاوتی دارند.

بازسازی سینه: در صورت انجام هم‌زمان یا بعدی، هزینه بازسازی (پروتز یا بافت بدن) به‌طور جداگانه محاسبه می‌شود.

هزینه‌های جانبی: آزمایش‌ها، تصویربرداری، داروها، بستری، پانسمان و مراقبت‌های پس از عمل.

در مجموع، هزینه ماستکتومی عدد ثابتی ندارد و بر اساس شرایط بالینی و انتخاب نوع درمان مشخص می‌شود. آنچه اهمیت بیشتری دارد، انتخاب جراح باتجربه و مرکز درمانی مجهز است تا جراحی با بیشترین ایمنی و بهترین نتیجه ممکن انجام شود.