چرا بعد از جراحی بینی حس بویایی کم می‌شود؟

علل کاهش حس بویایی پس از جراحی بینی

کاهش حس بویایی پس از جراحی بینی یکی از عوارض شایع اما معمولاً موقتی است که بیشتر به دلیل تغییرات فیزیکی داخل بینی اتفاق می‌افتد. شایع‌ترین علت آن تورم و التهاب بافت‌های داخلی بینی پس از عمل است. این تورم می‌تواند مسیر جریان هوا را مسدود کرده و مانع رسیدن مولکول‌های بو به گیرنده‌های بویایی شود. از آنجا که جراحی بینی معمولاً با ایجاد برش و دستکاری بافت‌های داخلی همراه است، بدن به‌طور طبیعی واکنش التهابی نشان می‌دهد که گاهی تا چند هفته باقی می‌ماند.

علاوه بر التهاب، عواملی مانند قرار گرفتن تامپون (مش یا گاز) یا اسپلینت داخل بینی نیز می‌توانند برای مدتی عملکرد طبیعی بویایی را مختل کنند، چرا که این ابزارها مانع عبور بوها به نواحی بالایی حفره بینی می‌شوند. در موارد بسیار نادر، اگر جراحی با دقت کافی انجام نشود یا آسیب مستقیم به گیرنده‌های بویایی در ناحیه‌ی بالایی بینی وارد شود، ممکن است کاهش بویایی ماندگارتر باشد. همچنین در برخی موارد خاص، بروز عفونت پس از جراحی نیز می‌تواند منجر به اختلال در حس بویایی شود، اگرچه این اتفاق نسبتاً نادر است.

کاهش بویایی پس از جراحی بینی چقدر رایج است؟

بر اساس مطالعات منتشرشده در ژورنال‌های تخصصی گوش و حلق و بینی، حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد افراد بعد از رینوپلاستی، به‌طور موقت با درجاتی از کاهش بویایی مواجه می‌شوند. این وضعیت معمولاً با کاهش تورم و بازگشت عملکرد طبیعی بینی، به‌تدریج برطرف می‌شود و در اکثر موارد جای نگرانی ندارد.

بسیاری از افراد در تجربیات خود اشاره می‌کنند که در هفته اول یا دوم پس از عمل، حس بویایی‌شان تقریباً از بین رفته و طعم غذاها نیز کسل‌کننده شده است. اما با گذشت زمان و شروع شست‌وشوی بینی، این حس به‌تدریج بازمی‌گردد. در گفت‌وگوهای رایج در فروم‌ها یا شبکه‌های اجتماعی پزشکی، کاربران معمولاً بیان می‌کنند که حس بویایی‌شان بین ۲ تا ۶ هفته پس از عمل به وضعیت طبیعی برگشته است. تفاوت مهمی که باید به آن توجه داشت، این است که کاهش موقت بویایی به دلیل تورم، تامپون یا اسپلینت ایجاد می‌شود و قابل برگشت است، در حالی که کاهش دائمی بسیار نادر بوده و معمولاً به آسیب عصبی یا عفونت جدی مربوط می‌شود که تنها در درصد بسیار کمی از بیماران رخ می‌دهد.

کاهش حس بویایی تا چه مدت طبیعی است؟

در اغلب موارد، کاهش حس بویایی کاملاً موقتی و بخشی طبیعی از فرآیند بهبودی است. معمولاً این کاهش در همان هفته اول پس از عمل شروع می‌شود و بین چند روز تا چند هفته طول می‌کشد. طبق شواهد بالینی، اغلب افراد بین ۲ تا ۶ هفته پس از جراحی، به تدریج حس بویایی خود را بازیابی می‌کنند. این بازگشت همراه با کاهش تورم و التهاب در مجاری بینی اتفاق می‌افتد که به مولکول‌های بو اجازه عبور آزادانه‌تر به گیرنده‌های بویایی را می‌دهد.

با این حال، مدت زمان دقیق بهبودی می‌تواند تحت تأثیر چند عامل مختلف قرار گیرد. نوع جراحی (باز یا بسته)، میزان دستکاری در ساختار داخلی بینی، وجود یا عدم وجود تامپون یا اسپلینت داخلی، شرایط فیزیولوژیکی بدن فرد (مثل حساسیت به التهاب یا سابقه آلرژی) و البته میزان دقت در رعایت مراقبت‌های پس از عمل  از جمله شست‌وشوی بینی و پرهیز از محیط‌های آلوده، همگی بر سرعت بازگشت حس بویایی تأثیرگذار هستند. در صورتی که پس از ۶ تا ۸ هفته همچنان کاهش بویایی ادامه داشت، لازم است موضوع را با پزشک متخصص در میان گذاشت.

چه زمانی باید نگران شویم؟

معمولاً این عارضه موقتی است و طی چند هفته بهبود می‌یابد، اما اگر پس از ۶ تا ۸ هفته همچنان حس بویایی به وضعیت طبیعی بازنگشته باشد، لازم است این موضوع را جدی بگیرید.

برخی علائم هشداردهنده که می‌توانند نشانه وجود آسیب عصبی، عفونت یا مشکلات جدی‌تر باشند عبارتند از: درد شدید و مداوم، تورم غیرمعمول، ترشحات بدبو از بینی، تب یا خونریزی پی‌درپی. مشاهده این علائم باید فوراً به پزشک جراح یا متخصص گوش و حلق و بینی گزارش داده شود تا ارزیابی و درمان مناسب انجام گیرد.

برای بهبود سریع‌تر و بازگشت کامل حس بویایی پس از جراحی، رعایت دقیق مراقبت‌های بعد از عمل بینی نقش بسیار مهمی دارد. اگر می‌خواهید با نکات کلیدی و راهکارهای موثر برای مراقبت صحیح پس از عمل آشنا شوید، حتماً مقاله‌ مراقبت‌های بعد از عمل بینی را مطالعه کنید و از توصیه‌های تخصصی بهره‌مند شوید.

به یاد داشته باشید، پیگیری سریع و دریافت مشاوره پزشکی به موقع می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند و روند بهبودی شما را بهبود بخشد.

راهکارهای کمک به بازگشت حس بویایی

اگرچه کاهش حس بویایی پس از جراحی بینی معمولاً موقتی است، اما برخی اقدامات می‌توانند روند بهبود را تسریع کرده و بازگشت این حس مهم را تسهیل کنند. رعایت این نکات به ویژه در هفته‌های ابتدایی پس از عمل، می‌تواند تأثیر زیادی در بهبود عملکرد بویایی داشته باشد:

شستشوی منظم بینی با سرم فیزیولوژی: طبق دستور پزشک، استفاده از سرم‌های نمکی به کاهش التهاب، خارج کردن ترشحات و باز شدن مسیر عبور بو کمک می‌کند.

پرهیز از دخانیات، بوهای تند و تحریک‌کننده: دخانیات و مواد شیمیایی می‌توانند گیرنده‌های بویایی را تحریک کرده و به تأخیر در بهبودی منجر شوند.

استشمام عطرهای ملایم: بو کردن رایحه‌های طبیعی و آرام مانند اسطوخودوس یا وانیل (در فاصله‌ای مطمئن) می‌تواند به تدریج گیرنده‌های بویایی را فعال کند.

فیزیوتراپی بویایی (Olfactory Training): در مواردی که پزشک صلاح بداند، تمرینات تحریک بویایی با روایح خاص می‌تواند به بازیابی حس بویایی کمک کند.

جمع بندی و توصیه پایانی

کاهش حس بویایی پس از جراحی بینی یکی از عوارض شایعی است که اغلب افراد آن را تجربه می‌کنند، اما خوشبختانه در بیشتر موارد این وضعیت موقتی بوده و با کاهش تورم و بهبود بافت‌های داخلی بینی، حس بویایی به‌تدریج بازمی‌گردد. آمارها و تجربیات بالینی نشان می‌دهد که این مشکل معمولاً ظرف چند هفته برطرف می‌شود و نیازی به نگرانی بیش از حد نیست، به‌ویژه اگر تحت نظر جراح و با رعایت مراقبت‌های توصیه‌شده باشید.

با این حال، رعایت دقیق نکات مراقبتی پس از عمل نقش کلیدی در بهبود سریع‌تر و کامل‌تر دارد. استفاده منظم از سرم شستشو، پرهیز از دخانیات و مواد تحریک‌کننده، و در صورت لزوم تمرینات بویایی می‌تواند روند بازگشت بویایی را تسهیل کند. اگر علائم کاهش بویایی بیش از ۶ تا ۸ هفته ادامه پیدا کرد یا با علائم نگران‌کننده همراه بود، حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه کنید تا با بررسی دقیق‌تر، از بروز آسیب‌های احتمالی پیشگیری شود.

🧠 منابع مطالعه بیشتر :

Nasal Patency by Rhinomanometry in Patients with Sensation of Nasal Obstruction

Reduction in IgE reactivity of Pacific mackerel parvalbumin by heat treatment