راهنمای کامل شستشو و تمیز کردن بینی بعد از عمل

اهمیت تمیز نگه داشتن بینی پس از جراحی

پس از جراحی بینی، به‌دلیل برش‌ها و دستکاری‌های داخلی، بدن به‌صورت طبیعی واکنش التهابی نشان می‌دهد که می‌تواند منجر به تورم، ترشح و تجمع خون خشک‌شده در حفره‌های بینی شود. اگر این مواد به‌درستی از بینی پاک نشوند، زمینه‌ساز انسداد مسیر تنفسی، عفونت‌های موضعی و حتی به‌تعویق افتادن روند ترمیم می‌شوند. پاکسازی منظم و صحیح بینی باعث می‌شود که محیط داخلی بینی تمیز، مرطوب و عاری از هرگونه باکتری یا آلودگی باقی بماند، و احتمال بروز عوارض پس از عمل بینی به‌طور چشمگیری کاهش یابد.

از طرف دیگر، تمیز نگه داشتن بینی نقش مهمی در کاهش تورم، بهبود جریان هوا و بازگشت تدریجی عملکرد طبیعی بینی ایفا می‌کند. بسیاری از افراد بعد از عمل دچار خشکی، گرفتگی و کاهش حس بویایی می‌شوند؛ شستشوی منظم با سرم فیزیولوژی و رعایت بهداشت، می‌تواند به تسریع در بازگشت حس بویایی بعد از جراحی بینی، حفظ رطوبت مخاط بینی و تنفس راحت‌تر کمک کند. به‌عبارتی، مراقبت‌های بهداشتی ساده اما اصولی بعد از عمل، پایه‌ای‌ترین قدم برای رسیدن به نتیجه‌ای رضایت‌بخش از جراحی بینی است.

چه زمانی باید تمیز کردن بینی را شروع کرد؟

شروع به تمیز کردن بینی باید با دقت و طبق دستور پزشک انجام شود، زیرا بینی در روزهای اولیه بعد از جراحی بسیار حساس است. معمولاً بین ۲۴ تا ۷۲ ساعت پس از برداشتن تامپون، امکان آغاز شستشوی ملایم بینی وجود دارد. البته زمان دقیق به نوع جراحی، میزان ترشحات و وضعیت ترمیم اولیه بستگی دارد. بنابراین حتماً باید زمان شروع شستشو را با جراح خود هماهنگ کنید تا از ایجاد آسیب یا تأخیر در بهبود جلوگیری شود.

یکی از نشانه‌های آمادگی بینی برای شستشو، کاهش تدریجی خون‌ریزی، کمتر شدن تورم و قابل تحمل شدن تنفس از راه بینی است. اگر همچنان احساس فشار، درد یا خون‌ریزی تازه دارید، شستشو ممکن است باعث تحریک یا بروز عارضه شود. در این مرحله، هدف از شستشو تنها پاک‌سازی ملایم داخل بینی از ترشحات و جلوگیری از خشکی است، نه فشار آوردن یا تخلیه کامل. توجه به نشانه‌های بدنی و پیروی دقیق از دستور پزشک، بهترین راه برای شروع ایمن فرآیند تمیز کردن بینی است.

«شروع شست‌وشوی بینی بعد از رینوپلاستی باید با دقت و در زمان مناسب انجام شود. معمولاً ۲۴ تا ۷۲ ساعت پس از برداشتن تامپون، بینی آمادگی لازم برای شستشو را دارد. البته شرایط هر بیمار متفاوت است و توصیه می‌کنم قبل از شروع حتماً با جراح خود مشورت کنید تا از آسیب به مخاط بینی جلوگیری شود.»

دکتر مجید نصیری، متخصص گوش و حلق و بینی

روش‌های ایمن برای تمیز کردن بینی بعد از عمل

پس از جراحی بینی، تمیز کردن داخل بینی باید با روش‌هایی انجام شود که کاملاً ایمن، غیرتهاجمی و بدون آسیب به بافت‌های ترمیم‌شونده باشد. انتخاب ابزار مناسب و نحوه اجرای صحیح شستشو، از بروز عفونت، خونریزی یا آسیب به نتایج عمل جلوگیری می‌کند. در ادامه، مهم‌ترین و ایمن‌ترین روش‌های توصیه‌ شده برای تمیز کردن بینی را بررسی می‌کنیم:

 استفاده از سرم شستشو (نرمال سالین یا سرم فیزیولوژی)

سرم فیزیولوژی یا نرمال سالین، متداول‌ترین و ایمن‌ترین محلول برای شستشوی بینی پس از جراحی است. این محلول خاصیت ضدعفونی ندارد اما با رطوبت‌دهی به مخاط، به خروج ترشحات خشک‌شده، کاهش التهاب و جلوگیری از تجمع آلودگی کمک می‌کند. سرم باید استریل، ولرم (نه سرد یا داغ) و از داروخانه تهیه‌شده باشد. استفاده از سرنگ بدون سوزن یا قطره‌چکان برای ریختن سرم در بینی رایج است.

اسپری بینی استریل‌شده یا دستگاه‌ شستشوی بینی

در برخی موارد، پزشک استفاده از اسپری‌های نمکی آماده (مثل سینومارین، نازوفر یا اوترِوین سالین) را توصیه می‌کند. این اسپری‌ها فشار کنترل‌شده‌ای دارند و برای مرطوب نگه داشتن مخاط بسیار مؤثر هستند. همچنین برخی افراد از دستگاه‌هایی مانند نتی‌پات (Neti Pot) یا بطری‌های فشاری مخصوص شستشو استفاده می‌کنند، اما تنها در صورتی که پزشک اجازه دهد و فشار دستگاه قابل تنظیم باشد، استفاده از آن‌ها مجاز است.

تکنیک صحیح شستشو بدون فشار و آسیب به بافت‌ها

نحوه شستشوی بینی به اندازه‌ ابزار آن اهمیت دارد. در چند روز اول پس از جراحی، باید از ریختن ملایم سرم به‌صورت قطره‌ای یا با فشار بسیار کم استفاده شود تا به بخیه‌ها یا بافت‌های متورم آسیبی وارد نشود. سر را کمی به جلو و پایین خم کرده و محلول را وارد یک سوراخ بینی کنید تا از همان سمت یا سمت دیگر خارج شود. فین نکردن، مکش نکردن و پرهیز از وارد کردن گوش‌پاک‌کن به داخل بینی الزامی است. در صورت احساس سوزش، خونریزی یا درد حین شستشو، بلافاصله با پزشک مشورت شود.

نکات مهم هنگام شستشوی بینی

شستشوی بینی باید با رعایت ظرافت و دقت بالا انجام شود تا از آسیب به بافت‌های در حال ترمیم، بخیه‌ها یا ایجاد عفونت جلوگیری گردد. بسیاری از افراد به دلیل عدم آگاهی از روش صحیح شستشو یا بی‌توجهی به جزئیات، با عوارضی مانند خونریزی، تحریک مخاط یا خشکی شدید مواجه می‌شوند. با رعایت نکات زیر، می‌توانید فرآیند شستشوی بینی را به‌صورت ایمن و مؤثر انجام دهید:

دمای مناسب محلول شستشو: محلول سرم فیزیولوژی یا آب نمک استریل باید در دمای نزدیک به بدن (حدود ۳۷ درجه سانتی‌گراد) باشد. محلول سرد یا داغ می‌تواند باعث تحریک مخاط یا درد شود.

تعداد دفعات شستشو در روز: معمولاً توصیه می‌شود بینی را ۲ تا ۳ بار در روز شستشو دهید، مگر اینکه پزشک دستور خاصی داده باشد. زیاده‌‌روی در شستشو ممکن است باعث خشکی یا تحریک شود.

پرهیز از فین کردن یا مکش شدید: در چند هفته اول، فین کردن با فشار یا مکش بینی با دست یا دستگاه اکیداً ممنوع است. این کار ممکن است باعث باز شدن بخیه‌ها یا خونریزی شود.

تمیز کردن بخش خارجی بینی: برای پاک‌سازی اطراف بینی یا محل بخیه‌ها، از پنبه استریل یا گوش‌‌ پاک‌‌کن نرم آغشته به سرم استفاده کنید و فقط نواحی بیرونی را به‌‌آرامی تمیز نمایید؛ از ورود آن به داخل سوراخ بینی خودداری کنید.

کارهایی که نباید هنگام تمیز کردن بینی انجام داد

در دوران نقاهت بعد از عمل بینی، برخی اقدامات ناآگاهانه می‌توانند روند ترمیم را مختل کرده یا حتی باعث بروز عوارضی مانند خونریزی، عفونت و آسیب به ساختارهای داخلی بینی شوند. برای حفظ ایمنی و سلامت بینی، از انجام موارد زیر اکیداً پرهیز کنید:

⚠️  استفاده از آب لوله‌‌کشی غیر استریل: آب شیر خانگی ممکن است حاوی باکتری یا ناخالصی‌‌هایی باشد که در بینی آسیب‌ دیده باعث عفونت می‌‌شوند. تنها از سرم فیزیولوژی استریل یا آب جوشیده‌ سرد شده استفاده کنید.

⚠️  وارد کردن جسم خارجی یا گوش‌‌ پاک‌‌کن به داخل بینی: ورود هر وسیله‌‌ای به داخل سوراخ بینی به‌ویژه در هفته‌های اول، خطر خراش، باز شدن بخیه یا تحریک مخاط را دارد. تمیزکاری باید فقط سطحی و در نواحی بیرونی انجام شود.

⚠️  شستشو با فشار زیاد یا بدون تجویز پزشک در روزهای اولیه: وارد کردن محلول با فشار بالا یا شستشوی زودهنگام بدون تأیید پزشک می‌‌تواند به خونریزی، باز شدن زخم‌‌ها یا جابجایی بافت ترمیم‌ شونده منجر شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگرچه بیشتر موارد کاهش بویایی و ناراحتی‌‌های پس از جراحی بینی طبیعی و گذرا هستند، اما برخی علائم ممکن است هشداردهنده باشند و نیاز به بررسی فوری پزشکی داشته باشند.

در صورت مشاهده‌ هر یک از موارد زیر، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:

• خونریزی مداوم یا شدید که پس از چند روز متوقف نشده یا ناگهانی باز‌‌گشته است.
• ترشحات بدبو، زرد یا سبز رنگ که می‌‌تواند نشانه‌ عفونت باشد.
• تب، لرز یا احساس ضعف عمومی که ممکن است از بروز عفونت داخلی خبر دهد.
• تورم غیرطبیعی، درد شدید هنگام شستشو یا لمس پوست که فراتر از حد انتظار است.
• خشک‌ شدن و سفت‌ شدن ترشحات خونی که حتی با شستشو هم از بین نمی‌‌رود.

در این موارد، تاخیر در مراجعه ممکن است باعث بروز عوارض جدی‌‌تر شود؛ بنابراین بهتر است با مشاهده‌ اولین نشانه‌‌ها، با پزشک یا جراح خود تماس بگیرید.