جراحی سپتوپلاستی: چرا، چگونه و چه زمانی باید انجام شود؟

سپتوپلاستی؛ تعریف، کاربرد

سپتوپلاستی نوعی جراحی بینی درمانی است که برای اصلاح انحراف تیغه میانی بینی، معروف به سپتوم، انجام می‌شود. تیغه بینی ساختاری است از غضروف و استخوان که حفره‌های بینی را از هم جدا می‌کند. هنگامی که این تیغه به دلایل مادرزادی یا آسیب‌های فیزیکی دچار انحراف شود، مسیر تنفسی بینی محدود شده و مشکلاتی مانند گرفتگی مزمن بینی، خر و پف، سردرد و کاهش کیفیت خواب ایجاد می‌شود. هدف اصلی سپتوپلاستی، صاف کردن یا اصلاح این انحراف به منظور بهبود جریان هوای عبوری و بازگرداندن عملکرد طبیعی بینی است.

سپتوپلاستی عمدتاً جنبه درمانی دارد و تمرکز آن بر اصلاح عملکرد داخلی بینی است، در حالی که رینوپلاستی جراحی زیبایی است که برای تغییر شکل ظاهری بینی انجام می‌شود. در بسیاری از موارد، این دو جراحی می‌توانند به طور همزمان انجام شوند که در این حالت به آن سپتورینوپلاستی گفته می‌شود. تفاوت اصلی این است که سپتوپلاستی معمولاً تغییر ظاهری محسوسی در بینی ایجاد نمی‌کند، بلکه هدف آن بهبود تنفس است.

در جراحی سپتوپلاستی، تمرکز روی تیغه میانی بینی است که از غضروف و استخوان تشکیل شده است. جراح از طریق حفره‌های بینی به این تیغه دسترسی پیدا کرده و بخش‌های منحرف شده را اصلاح می‌کند. این اصلاح شامل صاف کردن، برداشتن یا تغییر محل غضروف و استخوان است تا مسیر عبور هوا باز و تقارن داخلی بینی حفظ شود. همچنین، در صورت نیاز، بافت‌های مخاطی آسیب‌دیده ترمیم می‌شوند تا بهبود عملکرد بینی کامل‌تر شود.

دلایل انجام سپتوپلاستی

تیغه میانی بینی یا سپتوم، نقش مهمی در تقسیم مسیر هوایی بینی دارد. زمانی که این تیغه به صورت غیرطبیعی منحرف شود، جریان هوا محدود شده و بیمار دچار گرفتگی مزمن بینی می‌شود. این مشکل باعث دشواری در تنفس از طریق بینی، خشکی مخاط و افزایش احتمال عفونت‌های تنفسی می‌شود. سپتوپلاستی با اصلاح این انحراف، مسیر تنفس را بهبود می‌بخشد.

سینوزیت مزمن

انسداد بینی ناشی از انحراف سپتوم می‌تواند جریان طبیعی هوا و تخلیه سینوس‌ها را مختل کند و موجب التهاب مزمن سینوس‌ها شود. این وضعیت که به سینوزیت مزمن معروف است، با علائمی مانند درد صورت، ترشحات پشت حلق و گرفتگی بینی همراه است. اصلاح سپتوم می‌تواند به بهبود تخلیه سینوس‌ها و کاهش علائم سینوزیت کمک کند.

خر و پف شدید و اختلالات خواب

انحراف تیغه بینی باعث محدودیت در عبور هوا و تنفس ناکافی در خواب می‌شود که منجر به خر و پف شدید و گاه اختلالات خواب مانند آپنه انسدادی می‌گردد. سپتوپلاستی با بازکردن مسیر بینی، کیفیت تنفس در خواب را بهبود داده و علائم اختلالات خواب را کاهش می‌دهد.

خون‌دماغ‌های مکرر

انحراف تیغه بینی باعث ایجاد سایش و خشکی مخاط بینی می‌شود که منجر به خون‌دماغ‌های مکرر و ناراحت‌کننده می‌گردد. با اصلاح سپتوم، فشار روی مخاط کاهش یافته و احتمال خونریزی کمتر می‌شود.

سردردهای ناشی از انسداد بینی

انسداد مسیر هوایی بینی به علت انحراف تیغه می‌تواند باعث افزایش فشار داخل بینی و سینوس‌ها شود که در نهایت به بروز سردردهای مزمن منجر می‌گردد. سپتوپلاستی با بهبود تهویه بینی، این نوع سردردها را کاهش می‌دهد.

علائم و نشانه‌هایی که نیاز به سپتوپلاستی را نشان می‌دهند

گرفتگی دائم یک طرف بینی: یکی از شایع‌ترین نشانه‌های انحراف تیغه بینی، گرفتگی مزمن و مداوم در یک طرف بینی است که با مصرف داروهای معمولی بهبود نمی‌یابد. این گرفتگی باعث کاهش جریان هوا و احساس ناراحتی در فرد می‌شود.

دشواری تنفس از راه بینی: وقتی انحراف تیغه بینی شدید باشد، تنفس از طریق بینی به طور قابل توجهی محدود می‌شود و بیمار ممکن است مجبور شود بیشتر از طریق دهان تنفس کند که این امر می‌تواند مشکلاتی مانند خشکی دهان و گلو ایجاد کند.

خشکی یا زخم داخل بینی: انحراف تیغه باعث اصطکاک و فشار غیرطبیعی بر مخاط بینی می‌شود که به خشکی، التهاب یا حتی زخم‌های کوچک داخل بینی منجر می‌گردد و گاهی باعث خون‌دماغ‌های مکرر می‌شود.

تنفس دهانی در هنگام خواب: عدم توانایی تنفس راحت از طریق بینی، فرد را مجبور به تنفس از راه دهان در خواب می‌کند که کیفیت خواب را کاهش داده و احتمال خر و پف و اختلالات خواب را افزایش می‌دهد.

کاهش حس بویایی: انسداد مسیر هوایی بینی به علت انحراف سپتوم می‌تواند باعث کاهش یا از بین رفتن موقت حس بویایی شود، که در برخی بیماران با اصلاح تیغه بینی این مشکل بهبود می‌یابد.

مراحل و نحوه انجام جراحی سپتوپلاستی

جراحی سپتوپلاستی با هدف اصلاح انحراف تیغه میانی بینی انجام می‌شود تا مسیر تنفسی باز شود. این عمل معمولاً تحت بیهوشی انجام شده و شامل دسترسی به تیغه بینی، اصلاح بخش‌های منحرف و بخیه زدن مخاط داخلی است. مدت زمان جراحی بسته به شدت مشکل متفاوت است.

معاینه و تشخیص توسط متخصص ENT

اولین مرحله پیش از جراحی، مراجعه به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی است. در این مرحله، پزشک با معاینه دقیق داخل بینی، بررسی علائم و در صورت نیاز استفاده از ابزارهای تصویربرداری مانند آندوسکوپی بینی، میزان انحراف تیغه را تعیین و ضرورت انجام جراحی سپتوپلاستی را بررسی می‌کند.

آمادگی قبل از عمل

پیش از انجام جراحی، بیمار باید تحت آزمایشات خون و ارزیابی‌های عمومی قرار گیرد تا سلامت کلی مشخص شود. قطع داروهای خاص مانند داروهای رقیق‌کننده خون، طبق نظر پزشک لازم است. همچنین بیمار باید چند ساعت پیش از عمل ناشتا باشد تا ریسک عوارض بیهوشی کاهش یابد.

نحوه بیهوشی و مدت زمان عمل

سپتوپلاستی معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، اما در برخی موارد با بی‌حسی موضعی نیز قابل اجرا است. مدت زمان عمل معمولا بین ۳۰ تا ۹۰ دقیقه متغیر است، بسته به شدت انحراف و پیچیدگی عمل.

شرح مرحله‌به‌مرحله جراحی

جراح از طریق سوراخ‌های بینی وارد می‌شود تا به تیغه میانی بینی دسترسی پیدا کند. سپس یک برش کوچک در مخاط پوشاننده تیغه ایجاد می‌کند تا بخش‌های غضروفی و استخوانی منحرف شده را مشاهده نماید.

در مرحله بعد، بخش‌های انحراف یافته صاف شده یا در صورت لزوم، قسمتی از آن‌ها برداشته می‌شود. پس از اصلاح ساختار تیغه، مخاط بینی به محل اولیه بازگردانده شده و برش‌ها با بخیه‌های داخلی (قابل جذب) بسته می‌شوند. معمولاً هیچ برشی روی پوست دیده نمی‌شود و بخیه‌ها داخل بینی باقی می‌مانند.

مزایای جراحی سپتوپلاستی

اصلی‌ترین مزیت سپتوپلاستی، باز شدن مسیر هوای بینی و بهبود تنفس است. با اصلاح انحراف تیغه بینی، جریان هوا متعادل شده و بیمار دیگر احساس گرفتگی دائمی یا تنفس سخت از یک طرف بینی را تجربه نمی‌کند. سایر مزایای حراجی اصلاح تیغه بینی عبارتند از :

افزایش کیفیت خواب

مشکلات تنفسی ناشی از انحراف سپتوم، اغلب باعث خر و پف، تنفس دهانی و اختلال خواب می‌شوند. سپتوپلاستی با باز کردن مسیر بینی، به تنفس طبیعی در خواب کمک کرده و باعث کاهش بیدار شدن‌های مکرر، افزایش عمق خواب و بهبود کلی کیفیت خواب می‌شود.

کاهش سینوزیت و سردرد

انسداد بینی و اختلال در تهویه سینوس‌ها یکی از دلایل تکرار سینوزیت و سردردهای مزمن است. اصلاح تیغه منحرف باعث بهبود تخلیه ترشحات سینوسی و کاهش فشار داخل سینوس‌ها می‌شود، که در نتیجه دفعات و شدت سینوزیت و سردرد کمتر خواهد شد.

کمک به بهبود صدا و گفتار

در برخی بیماران، انحراف سپتوم باعث تغییر در طنین صدا یا گفتار تو دماغی می‌شود. اصلاح مسیر هوایی می‌تواند به بهبود رزونانس طبیعی صدا کمک کرده و کیفیت گفتار را افزایش دهد، به‌ویژه برای افرادی که به‌صورت حرفه‌ای با صدا کار می‌کنند.

افزایش کارایی در ورزشکاران و افراد پرتحرک

تنفس راحت و مؤثر برای عملکرد بدنی بهینه ضروری است. ورزشکاران یا افراد فعال که دچار اختلال تنفسی ناشی از انحراف بینی هستند، بعد از سپتوپلاستی معمولاً شاهد افزایش تحمل فعالیت بدنی، کاهش خستگی و تنفس عمیق‌تر خواهند بود.

عوامل مؤثر بر هزینه سپتوپلاستی

هزینه جراحی سپتوپلاستی بسته به عوامل مختلفی ممکن است متغیر باشد. مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده عبارت‌اند از:

• تخصص و تجربه جراح: پزشکانی با مهارت بالا یا دارای بورد تخصصی معمولاً دستمزد بیشتری دریافت می‌کنند.
• محل انجام جراحی: کلینیک خصوصی، بیمارستان دولتی یا مراکز جراحی خاص می‌توانند قیمت متفاوتی داشته باشند.
• نوع بیهوشی: استفاده از بیهوشی عمومی یا موضعی نیز در هزینه نهایی تأثیرگذار است.
• میزان پیچیدگی انحراف: در مواردی که انحراف شدید یا همراه با مشکلات دیگر باشد، عمل زمان‌برتر شده و هزینه بیشتری خواهد داشت.
• ترکیب با جراحی‌های دیگر: گاهی سپتوپلاستی همراه با رینوپلاستی (جراحی زیبایی بینی) انجام می‌شود که موجب افزایش هزینه کلی می‌شود.

هزینه جراحی سپتوپلاستی در کلینیک زیبایی نورسا معمولاً در بازه‌ای بین ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومان قرار دارد (در سال ۱۴۰۴).

پوشش بیمه‌ای سپتوپلاستی

از آنجایی که سپتوپلاستی یک جراحی درمانی محسوب می‌شود (با هدف بهبود عملکرد تنفسی)، در بسیاری از موارد تحت پوشش بیمه‌ درمانی قرار می‌گیرد. البته پیش از عمل باید توسط پزشک متخصص مستندات پزشکی ارائه و تایید بیمه دریافت شود. هزینه‌های مربوط به خدمات زیبایی هم‌زمان، مثل فرم‌دهی نوک بینی یا باریک‌کردن پره‌ها، معمولاً تحت پوشش بیمه نیستند.

مراقبت‌های بعد از سپتوپلاستی

بعد از جراحی سپتوپلاستی، استراحت کافی بسیار اهمییت دارد. بهتر است سر کمی بالاتر از بدن قرار گیرد تا تورم کاهش یابد. از خم شدن شدید، بلند کردن اجسام سنگین و حرکات ناگهانی خودداری شود. همچنین در این مدت از فین کردن بینی پرهیز شود تا بخیه‌ها آسیب نبینند.

داروهای مورد نیاز: پزشک معمولا داروهای آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت و مسکن برای کنترل درد تجویز می‌کند. همچنین اسپری‌های مرطوب‌کننده بینی یا نمکی ممکن است برای تسهیل بهبودی و کاهش خشکی مخاط توصیه شود.

پرهیز از ورزش، خم شدن و فین کردن: فعالیت‌های شدید ورزشی و هرگونه حرکات که فشار داخل بینی را افزایش دهد، تا حداقل دو هفته پس از جراحی ممنوع است. فین کردن باعث ایجاد فشار ناگهانی در بینی شده و ممکن است به بافت‌های داخلی آسیب بزند.

زمان لازم برای بهبودی کامل: معمولاً بهبودی اولیه طی یک تا دو هفته حاصل می‌شود، اما بازگشت کامل عملکرد و کاهش تورم ممکن است چندین هفته طول بکشد. رعایت دقیق دستورات پزشک در این دوره اهمیت زیادی دارد.

بررسی احتمال کبودی یا تورم: کبودی و تورم اطراف بینی و چشم‌ها تا چند روز بعد از جراحی طبیعی است و به تدریج کاهش می‌یابد. استفاده از کمپرس سرد در روزهای اول می‌تواند به کاهش این عوارض کمک کند.

عوارض احتمالی سپتوپلاستی

• خونریزی: مقدار کمی خونریزی پس از عمل طبیعی است، اما خونریزی شدید نیازمند مراجعه فوری به پزشک می‌باشد.
• عفونت: هرچند نادر، اما احتمال عفونت وجود دارد که با مصرف به موقع آنتی‌بیوتیک‌ها کاهش می‌یابد.
• سوراخ شدن سپتوم: در موارد نادر ممکن است سوراخی در تیغه بینی ایجاد شود که باعث مشکلاتی مانند خشکی بینی یا صدای غیرطبیعی هنگام تنفس می‌شود.
• بی‌حسی موقت در لب یا بینی: به علت نزدیکی اعصاب به محل جراحی، امکان بی‌حسی موقت وجود دارد که معمولاً با گذشت زمان بهبود می‌یابد.
• باقی‌ماندن مشکل تنفسی: اگر انحراف تیغه شدید باشد یا جراحی به طور کامل انجام نشود، ممکن است مشکلات تنفسی باقی بمانند و نیاز به بررسی مجدد داشته باشد.